Ilirea’n’Along - aflevering 5

Wat vooraf ging
De vorige keer voelden we het gebrek aan systeem in het maken van woorden. Aan de hand van de stam van het woord kwamen we al een heel eind, maar we zochten naar een goed systeem.

Verschillende methoden
Om woorden te maken kun je verschillende methoden loslaten op je taal. Tristan was al begonnen met willekeurig woorden verzinnen, in het begin vooral gebaseerd op een computerspel dat hij met zijn vrienden speelde. De lijst die daaruit ontstond, hebben we al met je gedeeld.

Om het iets systematischer aan te pakken hebben we onze vriend Artefexian weer geraadpleegd, Wikipedia afgestruind en zijn we tot de volgende lijst mogelijke benaderingen gekomen:

* willekeurig
* affixatie
* klanksymboliek
* woordenlijsten
* Google Translate
* realia
* woordrijgen

Affixatie
Het willekeurig verzinnen van woorden gebeurt ook op willekeurige tijden en willekeurige plekken. Die woorden verzamelen we in de woordenlijst die we regelmatig zullen bijwerken. Goed, nu dan affixatie. Wat is dat dan weer? In dit geval maak je woorden door voor- of achtervoegsels aan de stam te plakken.

Het geijkte voorbeeld met ‘wonen’: 
hawol- (stam)
Hawon (‘huis’)
Hawolsis (‘inwoner’)
hawolan (‘wonen’)

Deze methode hebben we uitgebreid met de volgende betekenis-affixen:
-on/-en (plaats)
-sis (persoon)
-di/-ea (collectief)
i- (abstractie)
tim'- (tijd, kan zowel voor- als achtervoegsel zijn)
ex- (ontkenning)
in- (iets dat ergens ingebed is of binnen kaders wordt gehouden)

Zie hieronder een voorbeeld van de resultaten die we door de 'affixatie'-machine hebben gehaald:

Tristan had wel bezwaar tegen deze methode, omdat alle woorden dan op dezelfde manier gevormd worden. Dit wilde hij niet. Daarom zijn we ook volgens de andere methoden aan het werk gegaan om meer variatie te krijgen. Deze affixatie passen we vooral toe op moderne en concrete woorden, de meer abstracte begrippen en oude woorden zullen we dan op een andere manier moeten zien te vinden en samenstellen.

onderling worden vergeleken. Eén van die lijsten, de Swadesh-lijst, bevat een honderdtal woorden die onderlinge verwantschappen van talen kwantificeren. Door de woorden op deze lijst te ‘vertalen’ krijg je ook een snelle aanwas van je eigen lexicon. Andere lijsten zijn de Dolgopolsky-lijst en de Leipzig-Jakarta-lijst. Je kunt ook de lijst met semantische primitieven opnemen, zodat je al een rudimentaire vorm van een taal hebt. Al deze lijsten hebben we zo veel mogelijk ingevuld, zie de links hieronder.

Swadesh-lijst in het Ilireaans
Dolgopolsky-lijst in het Ilireaans
Leipzig-Jakarta-lijst in het Ilireaans
Lijst met semantische primitieven in het Ilireaans

Nog even dit: in de Swadesh-lijst is rood nieuw en goedgekeurd door Tristan, groen is voorstel van mij, maar Tristan weet nog niet helemaal zeker of hij dat een goed idee vindt en blauw zijn afgeleide en nieuwe woorden die zijn ontstaan bij het invullen van de lijst. De lijsten zijn nog niet helemaal gevuld, dus als jullie nog ideeën hebben, houden we ons aanbevolen.

Google Translate
Tristan heeft ook Google Translate gebruikt om tot verschillende woorden te komen. Hawolan is een samenstelling van het Franse habiter, het Nederlandse wonen en het Engelse to live. Helaas gaat dat niet voor alle woorden zo mooi op, maar een paar andere die zo zijn ontstaan, zijn venitan voor ‘komen, arriveren’ en Eranko voor ‘dier’, een woord dat rechtstreeks uit het Yoruba komt. En waarom niet? Misschien hebben de Ilireasisi wel eens kennis gemaakt met de Yoruba...

Realia
Dit zijn cultuur-historisch bepaalde woorden. Die zijn uniek voor de cultuur waarin die ontstaan. Sinterklaas, afsluitdijk en hottentottententententoonstelling zijn zo van die begrippen die je alleen in het Nederlands zult tegenkomen. We hebben nog niet echt realia, maar eentje al wel: Ziv (‘nevel’) en Zivlen (‘mist’). Dit zijn woorden met een mythologische oorsprong; ooit leefde er een wezen, een soort god, die, toen hij stierf, een mist/nevel achterliet. De Grote Mist werd een geest en je roept hem aan voor geluk. Hoe de mythologie ging, is mij wat mistig, maar we zullen de mythologiebedenker (een vriend van Tristan) van deze wereld eens vragen of hij nog weet hoe het verhaal ging. Dan delen we dat graag met je, natuurlijk.

Woordrijgen
Mijn persoonlijke favoriet, want ik vind de Finse en Nederlandse manier om woorden aan elkaar te plakken geweldig. In het Nederlands kun je theoretisch ellenlange woorden maken, maar de betekenis verandert niet. Als je een varkensboerderijmanagersbijeenkomstlokatisatienavigatiesysteem hebt, blijft het een navigatiesysteem voor de lokalisatie van de bijeenkomst van managers van varkensboerderijen. Het is niet ineens - noem eens wat - een klok geworden. Maar dat zoek ik dus wel. Een reeks woorden om een klok aan te duiden zou bijvoorbeeld als volgt kunnen zijn: rondschijftijdaanwijsmechaniek. En wentelwiek voor 'helikopter' is natuurlijk een klassieker.

Ik denk dat in het Ilireaans woordrijgen op deze manier niet kan. Wel kunnen we natuurlijk allerlei bijvoeglijke naamwoorden met de apostrof aan elkaar plakken. Misschien levert dat ook wel nieuwe begrippen op. Zou d’lyria’ghrong’inar’fur’Hawon (‘het mooie, grote, stenen huis’) dan ineens ‘villa’ kunnen gaan betekenen?

De volgende keer gaan we de werkwoorden aanpakken. En maak je borst maar nat: het Ilireaans heeft aspect. Wat dat is, leggen we je dan uit.

Lia'nae!