Ilirea’n’Along - aflevering 6

Wat vooraf ging
Lia. Hoi.
De vorige keer voelden we het gebrek aan systeem in het maken van woorden. Daarom hebben we verschillende woordenlijsten ingevuld, zodat we vooruit kunnen. Nu is het tijd voor de werkwoorden.

Werkwoorden
Je kunt het zo makkelijk of moeilijk maken als je wilt met de werkwoorden. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om één vorm voor alle tijden te gebruiken, of je maakt onderscheid tussen verleden en tegenwoordige en toekomende tijd.

Tristan wilde voor zijn werkwoordensysteem in ieder geval dat alle werkwoorden regelmatig verbogen konden worden, met uitzonderling van haban ('hebben') en zeran ('zijn'). Iets anders wat hij beslist wilde is met prefixen werken om de verschillen in tijd aan te geven. We hebben het voorbeeld hawolan ('wonen') al gezien: hawolen ('ik woon') en n’hawolen ('ik woonde'). 

De apostrof werkt bij werkwoorden anders dan bij zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden: alle prefixen krijgen een apostrof, omdat het een grammaticale functie heeft. Het zegt iets over de tijd.

Maar toen liep hij vast. Want hoe ga je met de andere tijden om? Hoe wil je iets uitdrukken? Gebruik je hulpwerkwoorden of heb je een apart prefix voor die hulpwerkwoorden of voor bijvoorbeeld toekomende tijd? Allemaal vragen waar we antwoord op moesten zien te krijgen.

Aspect
Als je met prefixen werkt, kun je heel veel betekenis in die prefixen stoppen. De methode deed me aan het Russisch denken en het Russisch kent aspect. Dat wil zeggen dat er verschillende vormen van hetzelfde werkwoord worden gebruikt om duur of resultaat in de verleden tijd aan te geven. Tristan vond dit maar ingewikkeld (en gelijk heeft hij!), maar helaas konden we er bij het Ilireaans niet omheen. We hebben prefixen verzonnen voor de verschillende tijden én de verschillende aspecten.

De lijst voorvoegsels kun je hier vinden, maar we zullen er kort een paar toelichten:
‘Ik schreef een boek’. Dit is in het Nederlands een verleden tijd. Het is niet duidelijk of het boek af is of dat de spreker alleen zegt ermee bezig te zijn geweest. Welke van de twee het is, is afhankelijk van de context. 

Met aspect maak je dit onderscheid wél duidelijk:
Sriten Len²i = 'Ik schrijf een boek'.
N’sriten Len²i = 'Ik schreef een boek'.
Tim’sriten Len²i = 'Ik ben een boek aan het schrijven' (tegenwoordige tijd, duur)
N’tim’sriten Len²i = 'Ik was een boek aan het schrijven' (verleden tijd, duur, geen resultaat, alleen een medeling dat iemand bezig is geweest met het schrijven van een boek).
Nae’sriten Len²i = 'Ik heb een boek geschreven' (voltooid tegenwoordige tijd, resultaat, het boek kan getoond worden)
N’nae’sriten Len²i = 'Ik had een boek geschreven' (voltooid verleden tijd).

Iets typisch Ilireaans is de volgende samenstelling: nae'tim'-. Dat gebruik je om een half of een tijdelijk resultaat aan te geven.
Nae'tim'sriten d'Len²i = 'Ik heb aan het boek geschreven' (er zijn woorden bij, maar het boek is nog niet klaar). Ook kun je deze vorm gebruiken voor zinnen als 'De broek was schoon' (maar nu niet meer, of hij kan weer vuil worden).

In het Ilireaans moet je dus van tevoren weten wat je gaat vertellen over je boek: ben je er alleen mee bezig geweest? Ligt er een tastbaar exemplaar voor je neus? Je gebruikt er dus verschillende voorvoegsels voor.

Uitspraak, schrijfwijze en grammaticaregels
Let op de schrijfwijze en de uitspraak. Omdat het grammaticale eenheden betreft, worden de letters niet samengevoegd met het teken ‘²’. Zo blijft duidelijk om welke tijd het gaat.
N’tim’sriten spreek je uit als /nietimsrieten/, omdat de i in sriten de klemtoon heeft.
N’nae’sriten wordt /nienajsrieten/, maar n’nae’hawolen wordt /nonajhaawoolen/, omdat de o in hawolen beklemtoond is.

In de documenten hieronder kun je de vervoeging van de werkwoorden haban en zeran ('hebben' en 'zijn') vinden en de regelmatige uitgangen van de overige werkwoorden. Ook hebben we alle voorvoegsels voor aspect voor je op een rijtje gezet. In theorie zijn alle combinaties mogelijk, het ligt er maar aan wat je wilt uitdrukken.

pdf - vervoeging haban ('hebben'), zeran ('zijn') en uitgangen regelmatige werkwoorden, actief en passief
pdf - overzicht prefixen bij werkwoorden en hun betekenis en gebruik
pdf - grammaticaregels bij deze aflevering

De volgende keer gaan we verder met de hulp- en koppelwerkwoorden of met de voorzetsels. Ben je dan ook weer van de partij?

Tot dan.
Lia’nae!