Coronadagboek 2.0 - dag 9
23 december 20205 minutenDe laatste weken van 2020 brengen we weer door in een totale lockdown: horeca, winkels, sport, theater en kapper zijn gesloten. Wat nog wel kan in de lockdown is filmpjes kijken, schrijven, wandelen, uitslapen, lachen, koken, videobellen of chatten met vrienden en mijn blogs lezen.
Dinsdag 22 december 2020
Vanmorgen las ik dat mensen niet meer in wonderen geloven, maar dat het een wonder was dat die metro op de walvisstaart eindigde en niet de diepte in stortte. Het stond in het NRC en dat is een krant die zich op de borst klopt zeer seculier te zijn en uit het stuk viel te merken dat de schrijver, Arjen van Veelen, toch zo rationeel mogelijk probeerde te verwoorden dat je best in wonderen mag geloven. Dat de Nederlander best wel wat meer open mag staan voor het idee dat er wel eens iets gebeurt waar je geen rationele verklaring voor kan vinden. Het was een goed stuk (misschien juist wel vanwege die droge benadering) waarin hij de landing van het metrostel op de staart van een walvis in Spijkernisse als uitgangspunt nam. Hij vergat alleen nog te melden dat het kunstwerk zelf een nogal wonderbaarlijke naam heeft: Saved by the Whale’s Tale. Ik verzin het niet. Alleen, toegegeven, had dat niet veel toegevoegd aan het stuk; ik ben het die daar meer in ziet dan toeval.
Van Veelen pleit voor een leven waarin kiertjes zitten, die de nodige lucht laten in een met cijfers en rationele verklaringen dichtgetimmerd huis. Voor de nodige creatieve inspiratie en bezieling. Die conclusie omarm ik. Het lijkt namelijk wel alsof het magisch denken uit je kindertijd het magisch denken uit je kindertijd moet blijven, anders ben je een naïeveling of een dromer of een ander woord dat perfect van jou op toepassing is maar waar een negatieve lading aan hangt. Ik heb nooit begrepen waarom.
Kerst is de tijd van de wonderen, in ieder geval het wonder van de geboorte, als je het in strikt religieuze zin beschouwt, maar ook in de zoetsappige Amerikaanse kerstfilms het is de sfeer die je ontvankelijk maakt voor het aanvaarden van wonderen. Zo ervoer ik het sinterklaasfeest vroeger ook, totdat je de rationele verklaring voorgeschoteld krijgt en er iets fundamenteels kapot wordt gemaakt. Wonderen blijken niets meer dan leugens te zijn. Hoera, ik hoor nu bij ‘de groten’. Het lijkt bij het volwassen worden te horen om illusies te doorzien en te ontmaskeren, het leven te strippen tot meetbare eenheden.
Zo wil ik niet leven. Daarom ben ik zo aan sprookjes, en in het verlengde daarvan fantasy en sciencefiction, blijven hangen, niet omdat ik geloof dat er in het diepe bos hutjes zijn die op kippenpoten rondhuppelen, dat wolven kunnen praten of dat je honderd jaar kunt slapen. Nee, maar wel om de mogelijkheden open te houden voor een andere benadering dan de rationele.
Niet helemaal hetzelfde onderwerp, maar wel daaraan verwant: ik vertaal een Russisch artikel over ‘horror in de Russische literatuur’ en ik kom daar ook het magische denken tegen. Het zien van vreemden in de spiegel als je te lang naar je eigen spiegelbeeld kijkt; een vervreemding die je angst aanjaagt. Die angst is irrationeel, hoort in het rijk van de sprookjes thuis, maar is toch een actieve drijfveer achter veel rituelen, tradities, bijgeloof en culturele gebruiken. Het is verankerd in de basis van het bestaan. Natuurlijk kun je ook hier zinnige verklaringen voor vinden: de oermens moest omgaan met vele gevaren en angst was een manier om te overleven, zowel in het echt als in verhalen. Tegelijkertijd is het ook een wonder dat we die gevaarlijke tijd overleefd hebben, misschien juist door onze ‘vindingrijkheid en vernuft’, zoals Van Veelen zegt, omdat we toen nog de ingang van de grot niet hadden dichtgetimmerd.
Het fenomeen dat twee verwante onderwerpen elkaar in korte tijd opvolgen, heet ‘synchroniciteit’. Het schijnt vaak te gebeuren als je je concentreert op een bepaald onderwerp en daar intensief mee bezig bent. Die Russische vertaling is best intensief namelijk, er staan verwijzingen in die een gemiddelde Nederlander niet snapt en daar moet ik dan research naar doen. Gelukkig kan de Rus via wie ik het stuk heb, me helpen. Vaak wordt gezegd dat je die onderwerpen gaan opvallen omdat je er mee bezig bent, maar dat verklaart op zich niets. Het is toeval, zeggen ze, maar ook dat verklaart niets. Er is wellicht geen verklaring voor synchroniciteit. Het is gewoon een manier om de barsten in het dichtgetimmerde huis open te houden. En van synchroniciteit is het nog maar een kleine stap om in wonderen te geloven.
