De reclame van - Sonnema (31)
30 juli 20212 - 3 minutenVroeger, toen reclames nog tussen de programma’s uitgezonden en van elkaar onderscheiden werden door Loekie de Leeuw, tóen waren reclames nog te pruimen en zijn sommige zinnen onsterfelijk geworden in ons collectief geheugen of in mijn familie. Dit is deel 31 van een serie over reclameslogans die spreekwoordelijk zijn geworden.
De zin
’t Ken net.
De reclame
Wat gebeurt er als een stel Amsterdammers in Friesland gaat schaatsen? Nou dit:
De officiële slogan is ‘Fries is een mooie taal, maar Sonnema begrijpen we allemaal’. Stuk saaier dan ‘it kin net’ of ‘het ken net’. De reclame spreekt aan om verschillende redenen: ten eerste laat het zien hoe divers een klein land als Nederland is. Fries, Nederlands, dialecten. Ten tweede omdat er een bepaald soort nuchterheid uit spreekt: niet alles komt uit de Randstad. Dat vergeten sommige mensen wel eens en hiermee worden ze subtiel op hun plaats gezet. Ik mag dat wel, als ex-bewoner van het Groningse Onnen. Toen ik daar woonde, lag Groningen dichter bij Den Haag dan Den Haag bij Groningen lag (ja, ga daar maar eens over nadenken). Ten derde, omdat de spraakverwarring uiteindelijk wél tot contact leidt. We zijn allemaal maar mensen en we delen een Sonnemaatje. Eind goed, al goed. Storytelling in een notendop.
Er is nog een variant met twee toeristen die (met een papieren kaart!) de weg zoeken en een Friese man tegenkomen: “ ... (onverstaanbaar) ... oe de wei.” Prompt rennen de twee backpackers de wei in, waar ze een boze koe tegenkomen. Weer wat geleerd, maar ‘’t ken net’ blijft de leukste.
Het spreekwoordelijke gehalte
‘Het ken net’ is nu wel ingeburgerd in het Nederlands. Als we een stukje gaan rijden en ik word als chauffeur door nauwe steegjes of smalle weggetjes geleid, kun je in ieder geval mij vaak ‘’t ken net’ horen mompelen. Meestal met nadruk op het ‘net’ in ‘’t ken net’, waardoor het weer Nederlands wordt.
Los van deze reclame doet dit me aan een ander fenomeen denken waarin taal wordt verbasterd. Het heeft zelfs een officiële term: "mondegreen", hier beter bekend onder de term “mama appelsap”. Het is een psychoakoestisch verschijnsel en houdt in dat je tekst die je niet begrijpt gaat interpreteren met klanken uit je eigen taal. Het schijnt een instinctieve handeling van je hersenen te zijn.
“Mama appelsap” is bekend geworden door het liedje Wanna be startin’ somethin’ van Michael Jackson, waarin de liedtekst “mama ko mama sa maka makoosa” (dat weer een citaat is uit een ander lied gezongen door Manu Dibango, zegt Wikipedia) wordt misverstaan als “mama say mama sa mam(a)appelsap”. Op YouTube zijn er heel veel ‘mama appelsapjes’ te vinden en ze zijn hilarisch. Hoewel, sommigen kennen nét.
